ENKHUIZEN - Bezoek vanaf 11 oktober De ziel van Schokland in het binnenmuseum; een boeiende tentoonstelling over het verdwenen Zuiderzee-eiland en zijn bewoners. 165 jaar geleden werd Schokland ontruimd; alle ruim 650 Schokkers moesten een nieuwe woonplaats zoeken, omdat het leven op hun eiland te gevaarlijk werd. De ziel van Schokland toont dat migratie zelfs tot in de huidige generatie doorwerkt. Ontdek hoe een eiland weliswaar voorgoed kon verdwijnen, maar nooit uit de harten van de bewoners en hun 10.000 nazaten!

Workshop Knopenbordje maken

Kerk te Middelbuurt op Schokland, Jos Lussenberg, 1904-1959, collectie Zuiderzeemuseum

De tentoonstelling vertelt het veelomvattende verhaal van Schokland: van het dagelijks leven op het eiland, de ontruiming en de aanloop ernaartoe, tot wat er daarna gebeurde met de Schokkers. Ontdek daarnaast de verhalen van Schokker nazaten: welke invloed heeft de migratiegeschiedenis op hun identiteit; hoe voelen zij zich verbonden met Schokland en welke rol spelen de erfstukken uit hun families? En vergelijk de Schokker migratie met migratieverhalen van nu.

Luchtfoto Schokland, Foto AVIODROME, Lelystad

Luchtfoto Schokland, Foto AVIODROME, Lelystad

Vertrek voorgoed!

1859 was een ellendig jaar voor de bewoners van het eiland Schokland: ruim 650 Schokkers, jong en oud, moesten hun eiland en geboortegrond voorgoed verlaten om in
Kampen, Volendam, Vollenhove of Urk een nieuw bestaan op te bouwen. Ze namen al hun bezittingen mee: niet alleen huisraad, kleding en bijzondere
voorwerpen die belangrijk waren voor hun gemeenschap, maar zelfs de bouwmaterialen van hun ontmantelde huizen. Er mocht letterlijk niets achterblijven, om te voorkomen dat de Schokkers anders na verloop van tijd zouden terugkeren.

Schokker nazaten

Hoewel alle Schokkers in 1859 hun leven elders weer opbouwden, hechten veel van hun nazaten nog altijd veel belang aan hun oorsprong en Schokker identiteit. Zo vormen erfstukken belangrijke, tastbare herinneringen aan de eigen familiegeschiedenis en verbinden Schokker nazaten zich ook nog steeds graag met elkaar. Het Schokker koor met een Schokker liedrepertoire, is hiervan een goed voorbeeld.

Verder in de tentoonstelling

In de tentoonstelling, kun je niet eerder getoonde kledingstukken en sieraden van Schokker families bewonderen. Ook is er een aantal schilderijen dat een mooie verbeelding geeft van hoe het eiland er eens uitzag. Het Zuiderzeemuseum organiseerde in 2022 verhalenmarkten om in contact te komen met Schokker nazaten. Tijdens deze bijeenkomsten brachten de nazaten diverse oude familie-erfstukken die verbonden zijn met Schokland mee; deze vormen nu een deel van de tentoonstelling. Het museum kreeg in bruikleen onder andere boetnaalden, een kruisbeeld en een portretfoto van voorouders.

Schokker nazaten Trijntje en Marette van Eerden met stoof

Schokker nazaten Trijntje en Marette van Eerden met stoof, foto Marco Bakker

Van alle tijden

Migratie is van alle tijden. En ook de gevolgen hiervan voor de eigen identiteit, saamhorigheid, veerkracht en de blijvende liefde voor de plek van herkomst, zijn universeel en herkenbaar. Beluister in de tentoonstelling interviews met drie hedendaagse migranten uit Iran, Cuba en Oekraïne; zij maakten vergelijkbare gebeurtenissen mee als de Schokkers in 1859.

Nog meer Schokland

In 2024 staan er diverse Schokland-activiteiten op de agenda van het Zuiderzeemuseum. Eerder dit jaar werd in het buitenmuseum de presentatie Het thuis van Anna Diender geopend. Deze presentatie is gebaseerd op de hoofdpersoon van het succesvolle boek ‘Het eiland van Anna’, van Eva Vriend. In oktober – de Maand van de geschiedenis - kun je in het buitenmuseum nog dieper in de wereld van Schokland duiken. Beleef via een gloednieuwe en meeslepende ervaring met theater, augmented reality en virtual reality (VR), van heel dichtbij hoe Schokland in 1859 werd ontruimd, en ontdek de verschillen tussen de feiten en de verhalen die hierover bestaan. Tegelijk met de tentoonstellingsopening wordt de vierdelige podcastserie Een Ghanees op Schokland gelanceerd. Het jaar wordt afgesloten met een Schoklandeditie van het winterevenement Zuiderzeelicht: De Schelp van Schokland.

Paalwering, Schokland, Johan Briedé, 1930, collectie Zuiderzeemuseum

Paalwering, Schokland, Johan Briedé, 1930, collectie Zuiderzeemuseum

Schokland, beknopte geschiedenis

In de achttiende eeuw had Schokland de grootste vissersvloot van Nederland en was het een welvarend eiland, maar in de negentiende eeuw liep de visstand terug en ontstond er grote armoede. Daarnaast sloeg de Zuiderzee telkens stukken eiland weg, waardoor het leven op Schokland gevaarlijk werd en de Schokkers uiteindelijk hun eiland moesten verlaten. De migranten kregen een royale schadeloosstelling, zodat ze hun leven elders weer konden opzetten.
De Zuiderzee werd uiteindelijk drooggelegd en in 1942 ging Schokland op in de Noordoostpolder.